نقد فیلم Blade Runner 2049؛ انسان یا ماشین؟

فیلم Blade Runner 2049 دنباله‌ای کاملاً مناسب برای Blade Runner ساخته ریدلی اسکات است. در ادامه با بررسی این اثر همراه باشید.

به دنیای ماشینی خوش آمدید. فیلم Blade Runner 2049 تجسم آینده‌ای کثیف است که ممکن است انسان هر لحظه به سر خود آورد!

در دنیای سینما، فیلم‌های زیادی آینده ماشینی را به تصویر کشیده‌اند؛ بعضی‌ها پس زمینه‌ای شاد و رنگارنگ را از آن نمایش داده و بعضی صرفاً به توصیف سیاهی و بدبختی‌هایی که ممکن است با خود آورد، پرداخته‌اند. در میان این آثار، همیشه اثری متفاوت وجود داشته که نقدی بسیار کامل بر جامعه ماشینی آینده است. نسخه اول Blade Runner زیبایی این جهان و زشتی و سیاهی آن را به بیننده نشان می‌دهد و در نهایت تصمیم در مورد خوبی و بدی آن را به خود مخاطب واگذار می‌کند. این ویژگی Blade Runner است که جهانی را مجسم کند که ماشین‌ها، دیگر ماشین نیستند؛ به قدری بی‌نظیراند که حتی خود نیز تفاوتی با انسان نمی‌بینند! تکامل آنان وسیله‌ای برای انسان و مقاصد انسان است، ولی فیلم زمانی را نمایش می‌دهد که دیگر مقاصد انسان‌ها مهم نیست، وجود ماشین‌ها (در فیلم با نام رپلیکانت یاد می‌شوند) برای جامعه و برای انسان لزوم پیدا می‌کند. این فیلم سعی دارد بیان کند ماشین‌هایی با تکامل و هوشی فوق تصور، به راستی دیگر ماشین نیستند و خود را انسان یا شاید بالاتر از آن می‌پندارند. در همین جا اولین ایراد هر دو نسخه Blade Runner پیدا می‌شود؛ البته این را نمی‌توان نقص نامید بلکه نقصی در جهت تکامل این اثر است. این فیلم، فیلمی درست و به جا، ولی در زمانی نادرست و زود است. بیننده حال درکی از مطالب Blade Runner ندارد، زیرا ماشینی با خصوصیات انسانی را ندیده است، حتی تصورش نیز برایش سخت است چه برسد به این که احساس آنان را درک کند! بحث از درک احساس شد، بایستی بگویم که فیلم به هیچ وجه در این باره نیست و انتظاری چنینی از شما ندارد، محتوای فیلم بسیار فراتر از باریکه احساس یک یا چند ماشین است. هر لحظه این فیلم، بحث‌های زیادی در خود دارد، از سازمان‌های کثیفی که به ظاهر ناجی هستند تا ماشینی که از ماشین بودن خسته شده و می‌خواهد برای مدتی کوتاه نیز اگر باشد، احساس کند انسان است. ممکن است درک فیلم مقداری سخت باشد، ولی به قدری در آن احساساتی گوناگون و عجیب آن هم از ماشین‌هایی که قرار است سرد باشند و دنبال کننده دستورات، دیده می‌شود که بیننده خود امیدوار می‌شود که جو (شخصیت اصلی فیلم که یک رپلیکانت است) انسان باشد. فیلم بیننده را در میان دریایی از تفکرات، احساسات و تمایلات هر شخصیت غرق می‌کند و زمانی که به پایان آن می‌رسیم، دوباره نسبت به آن فضا احساس نیاز پیدا می‌کنیم! این اصلی‌ترین ویژگی Blade Runner است که بیننده بعد از اتمام فیلم مطمئن است که تجربه‌اش کافی نبوده و بایستی دوباره به این فضای عجیب باز گردد، فضایی که ممکن است درکش نکند ولی می‌خواهد حداقل به درک آن نزدیک شود!

یکی از خلاقیت‌های فیلم در زمینه انتخاب بازیگران، استفاده از بازیگران فیلم اول آن هم برای نقش خودشان است. با این کار، بیننده تا حدی فاصله زمانی میان دو فیلم و تغییرات را احساس می‌کند.

فیلم Blade Runner 2049 از نظر بازیگرهایش عالی عمل کرده و نقش اصلی سریال را رایان گاسلینگ (Ryan Gosling) بر عهده دارد. همچنین افراد دیگری چون جرد لتو (Jared Leto) و هریسون فورد (Harrison Ford) نیز در فیلم حضور دارند که باعث می‌شود تیم بازیگری هرچه کامل‌تر و بهتری را شاهد باشیم. یکی از خلاقیت‌های فیلم نیز استفاده از بازیگران فیلم اول برای همان نقشی است که داشتند. برای مثال هریسون فورد همان نقش ریک دکارت (Rick Deckard) را بر عهده دارد و بیننده به خوبی متوجه زمانی می‌شود که گذشته است و یا این شخصیت چه تغییرات و دگرگونی‌هایی را پشت سر گذرانده. رایان گاسلینگ نیز مانند اکثر فیلم‌هایش بازیی واقع‌گرایانه و زیبا دارد و توانسته نقش خود به عنوان یک رپلیکانت را به خوبی بازی کند. بعد از بازیگری، جلوه‌های ویژه را می‌توان یکی از جذاب‌ترین بخش‌های فیلم دانست. خلق هولوگرام‌هایی مانند انسان به راستی کار آسانی نیست ولی فیلم Blade Runner 2049 به خوبی از عهده آن بر آمده و طراحی بی‌نقصی را از آن ارائه داده است. همچنین فیلم در خلق صحنه‌های به یاد ماندنی و مکان‌هایی عجیب عملکرد مناسبی داشته و ما شاهد مکان‌هایی خواهیم بود که تا حدی فراموش کردن‌شان سخت است. بیابان تهی از زندگی در حالی که یک درخت نیز یافت نمی‌شود، شهری نورانی و بزرگ با نماهایی تعجب برانگیز و از طرفی دیگر شهری بیابان زده و خالی از سکنه، همه و همه از چیزهایی هستند که Blade Runner 2049 برایتان آماده کرده و قطعاً از دیدنش به وجد خواهید آمد. این فیلم تناقضات زیادی نیز دارد که با محتوایی که قصد ارائه‌اش را دارد به طور کامل هماهنگ است و چیزی کم ندارد. ما مکان‌هایی نورانی و فرمانرواهایی را می‌بینیم که از نگاهی کلی خوب به نظر می‌رسند ولی زمانی که در کارشان کند و کاو شود، چنان روی شیطانی خود را نشان می‌دهد که گویی آن آدم قبلی وجود نداشت! بیشتر چیزی که Blade Runner می‌خواهد بیننده دیده و درک کند همین مسئله است؛ این که در دنیای فیلم به راستی حقیقت دیگر وجود ندارد و هر کس برای خود محدودیت‌ها و حقایقی ساخته در آن زندگی می‌کند. البته این حقایق در بیشتر اوقات توسط فرد ساخته نشده، بلکه سیستم حاکم بر جامعه حال چه انسان باشید و یا چه ماشینی ساخته شده توسط خودشان، این موارد را به شما می‌قبولاند و در صورت مقابله با آن، پایان خود را خواهید دید و سپس از جامعه پاک می‌شوید، گویی حتی وجود نیز نداشته‌اید.

فیلم Blade Runner 2049 ویژگی جالبی دارد، آینده‌ای به شدت پیشرفته را نشان می‌دهد و فرد می‌خواهد تکنولوژی‌های آن به وقوع بپیوندند، ولی با دیدن عمق آن به شدت پشیمان می‌شود.

چه در فیلم اول و چه در ۲۰۴۹، Blade Runner همواره دنیایی خواستنی و تا دندان پیشرفته را نمایش داده ولی در پایان فیلم، با چکشی آن را خرد می‌کند! در واقع به قدری حقایق پنهان معلوم می‌شود که بیننده حتی از تصور چنین آینده‌ای نیز منزجر گشته و وحشت زده می‌شود. این فیلم در به تصویر کشیدن پاد آرمان شهرهایی که در زیر پوست یک آرمان شهر پنهان گشته‌اند دریغ نمی‌کند ولی جذابیت کارش زمانی به چشم می‌آید که پرده زرین حقایق را برداشته و بیننده دیگر زیبایی نمی‌یابد. البته این اثر نیز مانند اکثر فیلم‌های علمی-تخیلی، اثری همه پسند و گیرا نیست و مخاطبانی خاص می‌خواهد که بزرگ‌ترین ایراد فیلم نیز همین است. البته این مشکل برای بیشتر فیلم‌های علمی-تخیلی صدق می‌کند و مختص به Blade Runner نیست ولی این اثر در توصیف یک آینده پیشرفته بسیار زیاده روی کرده است که به راستی مخاطبان خاصی هم جهت درک و هم جهت لذت بردن می‌خواهد.

در نگاهی کلی، می‌شود فیلم Blade Runner 2049 را فیلمی خطاب کرد که ایده‌هایی جذاب و فیلم‌نامه‌ای بی‌نظیر دارد که بزرگ‌ترین ایرادشان بسیار تخیلی بودن است. این فیلم به قدری سعی در توصیف آینده‌ای پیشرفته دارد که گاهی رشته کلام (البته در این مورد توصیف!) از دستش خارج شده و زیاده روی می‌کند. فیلم‌نامه این اثر را می‌توان به جرات از بهترین‌ها دانست که با تیم بازیگری بی‌نظیری ادغام گشته و اثری زیبا را به وجود آورده‌اند که نمی‌تواند آن طور که باید شاید زیبایی‌اش را نمایش دهد و این تنها سر چشمه از زیاده روی فیلم در زمینه توصیف آینده دارد؛ به عبارتی دیگر همانطور که ذکر نیز شد، Blade Runner 2049 فیلمی درست در زمانی نادرست است که اگر کمی انسان به آینده‌ای که در فیلم نمایش داده می‌شود نزدیک شده بود، آن وقت به طور قطع فیلم  Blade Runner 2049 به اثری بی‌نظیر و بدون ایراد بدل می‌گشت که بیشتر مخاطبان آن را بپسندند ولی در حال حاضر صرفاً اثری است که مخاطبان خاصی را می‌تواند به وجد آورد و برای مخاطبان دیگر، ممکن است حتی خسته کننده نیز باشد. اگر از طرفداران سبک علمی-تخیلی و فیلم‌هایی هستید که آینده‌ای ماشینی را به تصویر می‌کشند، قطعاً Blade Runner 2049 برایتان تکرارنشدنی خواهد بود ولی اگر از آثار علمی-تخیلی با چاشنی فراوان تخیل خوشتان نمی‌آید، قطعاً این اثر می‌تواند فیلمی خسته کننده باشد.