ژانر ترسناک همیشه پرطرفدار بوده و همه ما آدمهایی را می شناسیم که تنها تفریحشان دیدن فیلمهای دهشتناک است و روزی که فیلم ترسناک نگاه نکنند، آن روز یک روز بد است. برایشان مهم نیست که آن فیلم ترسناک چه قدر نازل است یا چه قدر احمقانه؛ در هر صورت لذت می برند. اما شاید هر سال یک بار، یک اثرِ درخور و خوش ساخت یا با ایدهای نو از راه برسد که بتواند تحسین همگان را به همراه داشته باشد. در چند دهه اخیر، از آثاری همچون «اَره» (Saw)، «فعالیت فراطبیعی» (Paranormal Activity)، تا حدودی «مقصد نهایی» (Final Destination) و «پروژه جادوگر بلر» (The Blair Witch Project) میتوان نام برد. فیلمهایی نوآورانه که تمامی آنها با دنبالههای فراوان و اضافی به مرز نابودی کشیده شدند و هویت خود را از دست دادند. اما آثاری بودند که شاید نوآوری زیادی نداشتند اما آنقدر خوب و جذاب ساخته شده بودند که میشد از آنها با سرسختی دفاع کرد. آثاری مثل «دیگران» (The Others) با بازی «نیکول کیدمن» (Nicole Kidman)، «مه» (The Mist) ساخته «فرانک داربونت» (Frank Darabont)، «ستون فقرات شیطان» (The Devil’s Backbone) ساخته «گیرمو دل تورو» (Guillermo del Toro)، «توطئهآمیز» (Insidious) و البته «احضار روح» (The Conjuring) ساخته «جیمز وان» (James Wan). «احضار روح» توانست بدون اضافهکاری و خون و خشونت افراطی، مخاطباناش را بترساند، فیلمی که بسیاری از آن به عنوان یکی از ترسناک ترین فیلمهای تاریخ یاد میکنند. حالا بعد از موفقیت تجاری قسمت اول، مطابق قانون نانوشته سینما، قسمت دوم آن هم روانه سینما شده، فیلمی که برخلاف دیگر دنبالهها، ثابت میکند ژانر ترسناک به پایان نرسیده. با نقد و بررسی فیلم The Conjuring 2 با گیمشات همراه باشد.
اگر یادتان باشد، در پایان قسمت قبل، «اد» و «لورین وارن» متخصصین مسائل غیرطبیعی و ناشناخته بعد از انجام جنگیری بر روی «کرولین» و نجات او، پیامی دریافت میکنند که خبر از یک پرونده دیگر در «لانگ آیلند» میدهد. فیلم The Conjuring 2 در سال ۱۹۷۶ و از بخش پایانی حل این پرونده شروع میشود، یعنی پرونده مشهور قتلهای «آمتی ویل» (Amityville). «اد» و «لورین» براین باورند که «رونالد دی فیئو جونیور» تمام خانوادهاش را به این دلیل به قتل رسانده که تحت تاثیر یک روح یا شیطان بوده. «لورین» برای کشف واقعیت، به حالتی عرفانی فرو میرود و صحنه قتل خانواده را مشاهده میکند، در همین حین کشف میکند که یک موجود خبیث، یک «راهبه» شیطانی در پشت ماجرا بوده. او از ترس و برای جلوگیری از وقوع اتفاقات بد برای خودش و خانودهاش، تصمیم میگیرد خود و همسرش را بازنشسته کند.
یک سال بعد، در شهر لندن، خانوادهای به نام «هادجسون» گرفتار یک روح خبیث میشوند. «ژانت» دختر کوچک خانواده، شبها در خواب راه میرود و چیزهای عجیبی میبیند، این اتفاقات عجیب و غریب کم کم برای همه اعضای خانواده از جمله مادر «پگی»، خواهر و دو برادر کوچکترش نیز پیش میآید. با وخیم شدن اوضاع و رسانهای شدن اتفاقات، کلیسا از «اد» و «لورین وارن» درخواست میکند از بازنشستگی بیرون آمده، به لندن مسافرت کرده و اوضاع را بررسی کنند اما…
فیلم The Conjuring 2 با اینکه میترساند اما در بخش روایت و داستانی نمیتواند به اندازه دیگر بخشها موفق عمل کند. در واقع داستان فیلم خوب است اما وقتی اولین قسمت کارش را درست انجام میدهد، انتظار ما از قسمت دوم بالاتر میرود. فیلم را میتوان به دو بخش تقسیم کرد، یک ساعت خیلی خوب اول که از نظر ترسناک بودن، بسیار عالی عمل میکند. ابن بخش با اشاره به پرونده تاریخی «آمتی ویل» افتتاحیه موفقی برای فیلم رقم میزند،. این پرونده به تنهایی میتوانست یک فیلم کامل را به خودش اختصاص بدهد اما فیلمهایی متعددی از آن ساخته شده و کارگردان «جیمز وان» با دانستن این مطلب، آن را به عنوان مقدمه قرار میدهد. فیلم در همین بخش مقدمه، قدرت خودش را به رخ میکشد، در چند دقیقه اتمسفر میسازد، از صداها درست استفاده میکند و یکی دو سکانس شوکه کننده هم تقدیم مخاطب میکند تا بگوید همان چیزی است که قولاش را داده بود. اما در ادامه و با چرخیدن داستان به سمت خانواده «هاجسون» فیلم از نظر «پیشرفت داستانی» تقریبا به نقطه ایست میرسد، دیگر روایتی در کار نیست. تنها چیزی که میبینیم آمادهسازی است. کارگردان تلاش میکند تا میتواند موقعیتسازی کند و مارا بترساند تا حال و هوای یک خانواده جنزده را بفهیم و منتظر باشیم «وارنها» از راه برسند. در این یک ساعتی که داستان وجود ندارد، ترس و تعلیق شدید خودنمایی میکند. «جیمز وان» هر تکنیکی که در ژانر ترسناک وجود داشته را در فیلم تخلیه کرده، از صدای در و پنجره و باد گرفته تا صدای صوت و تکان خوردن تاب و ایستادن جلوی آینه و ظاهر شدن ناگهانی ارواح و… درست است که «وان» در این فیلم هرگز به مرحله نوآوری نمیرسد و حتی از قسمت قبلی هم عقب میافتد اما چنان استادانه از عناصر ژانر ترسناک استفاده کرده که میتوان یک بار دیگر با این عناصر کلیشهای ترسید و شوکه شد.
اما در یک ساعت دوم سرانجام داستان آغاز میشود، پای «اد» و «لورین وارن» به قضیه باز میشود و کنجکاوی ما برای اینکه ببینیم آنها این بار چگونه این پرونده را حل میکنند بیشتر میشود. در بخش دوم که داستان داریم و داستان هم جذاب دنبال میشود، عنصر ترس کمرنگ میشود. «وان» متاسفانه بخاطر استفاده زیاد از عناصر ترسناک در یک ساعت ابتدایی، تا حد زیادی در بخش پایانی دستاش رو میشود و مخاطب شاید کمتر احساس ترس کند. این مسئله خصوصا در دو بخش بیشتر خودنمایی میکند، اولی، بعد از ورود خانواده «هاجسون» به خانه همسایه است، در شبی که همه خواب هستند، «مرد خمیده» (The Crooked Man) را برای اولین بار مشاهده میکنیم. با اینکه این اولین بار است که او را به شکل فیزیکی در فیلم میبینیم اما عملأ این سکانس ترس و تعلیق زیادی ایجاد نمیکند زیرا شاید مخاطب از دیدن سکانسهای ترسناک پشت سر هم کمی خسته شده. اما دومین بخش، فصل پایانی است که فیلم دیگر ترس را کنار میگذارد و تا حدی تبدیل به فیلمهای اکشن- تریلر میشود.
به جرآت میتوان گفت مدت زمان بیشتر از دو ساعت به فیلم تا حدی ضربه زده. «وان» میتوانست با یک تدوین بهتر و کمی حذف، یک نسخه کوتاهتر و قطعا بهتر تحویل بدهد. اما مشکل فیلم تنها در بخش روایت و مدت زمان طولانی نیست، بلکه در زمینه داستانی هم سوالات زیادی به وجود میآورد که حتی خودش پاسخی برای آن ندارد. این «راهبه» کیست؟ چرا باید یک «راهبه» شخصیت شیطانی اصلی داستان باشد؟ آیا «ژانت» تنها یک طمعه برای آزار دادن «لورین» است یا «ژانت» خودش طعمه است یا نکند «اد» طمعه است؟ اصلا این «راهبه» چگونه صلیب به گردن انداخته؟ مگر این موجودات به صلیب آلرژی ندارند؟ از آن عجیبتر، این شیطان بزرگ، چرا سلاح نابودی خودش را دو دستی تقدیم دشمناش میکند؟ و اصلا این چه نوع شیطان معیوبی است که با شنیدن اسم خودش، نابود میشود؟ (ما از قدیم شنیده بودیم که شیطان با شنیدن اسم خودش ظاهر میشود؛ اما نشنیده بودیم که با شنیدن اسم خودش نابود میشود!). فیلم توانایی پاسخگویی به این سوالات را ندارد، راستاش ما هم چنین انتظاری از یک فیلم ترسناک نداریم، ما انتظار داریم که بترسیم و با دیدن فیلم The Conjuring 2 در بدترین حالت، حداقل چند بار میترسیم. با این همه انتظار میرفت که فیلم در بخش روایت و داستان کمی محکمتر قدم بردارد یا تعادل بهترین بین عناصرش برقرار کند. در ضمن ما جواب دو سوال را داریم، این «راهبه» کیست؟ چرا باید یک «راهبه» شخصیت شیطانی اصلی داستان باشد؟ خود تیم سازنده هم دقیقا نمیداند که این «راهبه» کیست، در واقع اگر اخبار فیلم را دنبال کرده باشید، حتما مطلع شدهاید که شخصیت «راهبه» تقریبا سه ماه قبل از اکران فیلم، به آن اضافه شده. به «وان» الهام میشود که شخصیت ترسناک اصلی قبلی (یک شیطان شاخدار) را تغییر داده و «راهبه» را جایگزیناش کند. این یعنی «راهبه» عملأ نقش خاصی در داستان ندارد و فقط هست تا باشد! البته حضور او به نفع فیلم تمام شده و قطعا بهتر از آن کاراکتر شیطانی شاخدار تکراری است، مطمئن باشید اگر آن نسخه از فیلم منتشر میشد، شاید موفقیت فیلم به نصف میرسید. خوشبختانه از آنجایی که ساخت فیلم مستقل «راهبه» تأیید شده، احتمالا میتوانیم جواب بسیاری از سوالات خودمان را از آن فیلم بگیریم.
در بحث شخصیت پردازی فیلم The Conjuring 2 به خاطر تعدد شخصیتها فرصت چندانی به بازیگراناش نمیدهد («وان» سعی کرده برای اینکه تا حدی به جمله «بر اساس یک داستان واقعی» وفادار بماند، خانواده «هادجسون» را مطابق واقعیت، پنج نفره نشان بدهد). اما برگ برنده فیلم، بازی به شدت خوب تیم بازیگری است که فرصتهای حضور خود را غنیمت شمرده و شخصیتها را خوب و باورپذیر از کار در میآورند، وان برای اعضای خانواده «هادجسون» بهترین انتخابهای ممکن را انجام داده. در این میان، «مدیسون ولف» (Madison Wolfe) در نقش «ژانت» عالی است، او به خوبی از پس نقشاش برمیآید. «ورا فارمیگا» (Vera Farmiga) و «پاتریک ویلسون» (Patrick Wilson) هم در نقشهای «لورین» و «اد وارن» سنگ تمام گذاشته و یک زوج دلپذیر جلوه میکنند. خوشبختانه در قسمت دوم، پرداخت خوبی روی این دو شخصیت صورت گرفته و مخاطب به آنها اهمیت میدهد.
اما فیلم The Conjuring 2 عمده موفقیتاش را مدیون «جیمز وان» است. این کارگردان یک بار دیگر ثابت میکند که میتواند در فهرست بزرگان ژانر ترسناک قرار بگیرد. او در بخش کارگردانی، فیلم را عالی مدیریت میکند، قاب بندیهای جذاب، حرکت دوربینهای عالی، استفاده از تمام پتانسیل عناصر صدایی موجود در فیلم و تدوین مناسب، این فیلم بدون «وان» قطعا دچار مشکل میشد و نمیتوانست این قدر خوش ساخت از کار در بیاید.
در این روزها که ژانر ترسناک به انزوا کشیده شده و تنهاتر از همیشه است، فیلم The Conjuring 2 مانند یک نجات دهنده از راه میرسد و آن را زنده میکند. شاید فیلم The Conjuring 2 به اندازه نسخه پیشین قدرتمند نباشد اما با تمام نقاط ضعفاش در بخش روایت و داستان، هنوز یک سر و گردن از اکثر آثار چند سال اخیر بالاتر است و تماشایش هیجان و ترس زیادی برای مخاطبین و طرفداران ژانر ترسناک به ارمغان خواهد آورد. اگر هنوز فیلم را مشاهده نکردهاید و قصد ترسیدن تا حد مرگ دارید، فیلم را به تنهایی در شب با صدای بلند تماشا کنید تا آن وقت متوجه بشوید با چه جهنمی رو به رو هستید، شبی که تمام شدنی نخواهد بود و باید آن را «ابد و یک شب» نامگذاری کنید.